Okolski Stanisław Jan (w metryce Jan Stanisław), krypt. S.J.O. (1875–1935), inżynier-technolog, przemysłowiec, działacz gospodarczy. Ur. 22 VI w Warszawie, był synem Antoniego (zob.) i Heleny ze Sługockich. Po ukończeniu szkoły realnej w Warszawie studiował na Wydziale Mechanicznym Instytutu Technologicznego w Petersburgu, który ukończył w r. 1897 z tytułem inżyniera-technologa. W t.r. po powrocie do Warszawy podjął wykłady z technologii metali w Wyższej Szkole Mechanicznej Wawelberga i Rotwanda, a równocześnie zaczął pracę jako inżynier w wydziale mostowym Tow. Akcyjnego «Konstanty Rudzki». W r. n. przeniósł się do Darmsztadu, gdzie pracował jako asystent w katedrze części maszyn tamtejszej politechniki. W r. 1899 wrócił do Warszawy i został etatowym docentem katedry części maszyn i maszynoznawstwa Instytutu Politechnicznego w Warszawie. Na tym stanowisku pracował do r. 1915. Z tego powodu później tytułowano go profesorem. W r. 1899 O. wszedł do redakcji podręcznika „Technik” (W. 1905), a równocześnie zainicjował wraz z Kazimierzem Obrębowiczem utworzenie przy Stowarzyszeniu Techników w Warszawie wydziału słownictwa technicznego. Równolegle z pracą dydaktyczno-naukową O. prowadził założone przez siebie w Warszawie w r. 1901 biuro porad technicznych, a w r. 1903 przystąpił jako wspólnik do fabryki maszyn «St. Patschke i Ska». W r. 1912 firma ta stała się częścią nowego przedsiębiorstwa p. n. S.A. «Bracia Geisler, Okolski i Patschke», w którym O. był jednocześnie dyrektorem technicznym. Po ewakuacji Warszawy przez Rosjan w r. 1915 O. znalazł się w Kijowie, gdzie zorganizował Demijowską Fabrykę Pocisków Głównego Zarządu Artylerii (zatrudniała ok. 3 000 osób) i objął w niej stanowisko naczelnika.
Po zajęciu Kijowa przez Niemców O. w maju 1918 wrócił do Warszawy, a 11 IX 1918 został kierownikiem wydziału surowców wojennych w Min. Przemysłu i Handlu. Na stanowisku tym przyczynił się do odbudowy przemysłu krajowego. Dn. 1 X 1919 jako wybitny metalurg przeszedł do Polskiego Związku Przemysłowców Metalowych (PZPM), w którym został początkowo dyrektorem, a po kilku latach urzędującym wiceprezesem Rady i Zarządu. Z tą organizacją był związany do końca życia. W r. 1920 został prezesem Komitetu Przemysłowego przy Min. Spraw Wojskowych, który był ogniwem łączącym Naczelne Dowództwo z przemysłem krajowym i głównym dystrybutorem zapotrzebowania wojennego dla armii. O. z ramienia PZPM wszedł do władz Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów «Lewiatan», gdzie odgrywał istotną rolę. M. in. w r. 1932 brał udział w przygotowaniu połączenia «Lewiatana» z Naczelną Organizacją Zjednoczonego Przemysłu i Rolnictwa Zachodniej Polski w Centralny Związek Przemysłu Polskiego. W końcowych latach życia był członkiem Prezydium Rady, członkiem Rady i Zarządu Centralnego Związku Przemysłu Polskiego; działał też w jego Komisji Pracy i Radzie Kartelowej. Obok tego należał do władz wielu ważnych organizacji gospodarczych (np. był przewodniczącym stworzonego z jego inicjatywy Związku Eksportowego Przemysłu Metalowego Polskiego, prezesem Rady Zjednoczonych Fabryk Śrub, radcą Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie i przewodniczącym jej Komisji Handlu Zagranicznego) oraz szeregu dużych przedsiębiorstw (np. członkiem Rady S.A. Polskich Zakładów Škoda, Rady Górnośląskich Zjednoczonych Hut Królewska i Laura, członkiem komisji rewizyjnej S.A. «Modrzejów-Handtke», Rady Tow. Ubezpieczeniowego «Vesta», wiceprezesem Rady S.A. Zjednoczeni Polscy Przemysłowcy Metalowi). O. reprezentował polskich pracodawców na licznych sesjach Międzynarodowej Organizacji Pracy w Genewie oraz we władzach Międzynarodowej Organizacji Pracodawców w Brukseli. Miał również zlecone ważne funkcje ze strony rządu. W l. 1919–27 był prezesem Komitetu Celnego przy Min. Przemysłu i Handlu, a od r. 1925 prezesem Centralnej Komisji Przywozowej. Brał udział w opracowywaniu taryfy celnej w r. 1919 i w przygotowaniach do jej zmiany w l. 1926–31. Uczestniczył jako członek delegacji polskiej w wielu rokowaniach handlowych z obcymi państwami. Był także członkiem Rady Towaroznawczej przy Min. Skarbu, członkiem Sądu Kartelowego, członkiem Rady Traktatowej przy Izbie Przemysłowo-Handlowej.
O. opublikował m. in. broszury: Silniki na wystawie dorocznej królewskiego angielskiego Towarzystwa Rolniczego w Derby. (Wrażenia i refleksje), (W. 1906), Czy pragniesz zostać inżynierem-mechanikiem? (W. 1918), Exposition Internationale Liège 1930. Pavillon Polonaise (W. 1930), Przemysł i rolnictwo (W. 1932). Był też autorem licznych artykułów technicznych zamieszczanych w prasie polskiej, rosyjskiej, niemieckiej, francuskiej i angielskiej oraz artykułów o tematyce gospodarczej w prasie polskiej. Należał do Zarządu Spółki Wydawniczej i Komitetu Redakcyjnego „Przeglądu Technicznego”, był też wydawcą organu PZPM „Przemysł Metalowy”. Działał społecznie w Kole Mechaników (w l. 1910–15 był jego wiceprezesem), w Stowarzyszeniu Techników Polskich (od r. 1919 był członkiem Rady), w Kole Technologów. W r. 1910 został członkiem brytyjskiego Institution of Mechanical Engineers. Zmarł 4 II 1935 w Zakroczymiu. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 176). O. odznaczony był Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta. Po jego śmierci utworzono przy PZPM «Fundusz im. śp. Stanisława Jana O-ego» na wydawnictwa z dziedziny przemysłu metalowego.
W małżeństwie zawartym w r. 1900 ze Stefanią Joanną Jaworowską miał czworo dzieci: Jana (ur. 1901), majora broni pancernej, Marię (ur. 1903), zamężną Jackowską, inżyniera ogrodnika, Krystynę (ur. 1906), zamężną Galińską, urzędniczkę, Stanisława (1908–1950), agronoma.
Boniecki, VIII 346; – Kucharzewski F., Piśmiennictwo techniczne polskie, W. 1921 II.; Who’s who in Central and East-Europe 1933/34, Zurich 1935; – Bąkowski F., Śp. inż. S. J. Okolski, „Przegl. Techn.” 1935 s. 63–4 (fot.); Drzewiecki P., Śp. S. J. Okolski, „Przem. Metalowy” 1935 nr 3 (tu też przemówienia na pogrzebie, fot.); Księga pamiątkowa inżynierów, s. 73–4, 76, 94; – Inwestycje, kredyt, konsumpcja, eksport, żegluga. Obrady gospodarcze w dn. 22 i 23 lutego 1928, W. 1928 s. 141–51; Pierwszy i drugi Zjazd Przemysłowców i Rolników Polski i Niemiec, W. 1928; Rocznik Informacyjny o Spółkach Akcyjnych w Polsce 1929; Rozmowy pana premiera Kazimierza Bartla z przemysłowcami, W. 1929 I 33–4; Sprawozdanie Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów, 1935; Sprawozdanie Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie, 1935; Współpraca rządu ze sferami gospodarczymi. Sprawozdanie z narady odbytej w dn. 30 i 31 X 1926 w Prezydium Rady Ministrów, W. 1927 s. 66–7; – „Kur. Warsz.” 1935 nr 36 wyd. wieczorne s. 9, 10, nr 37 wyd. poranne s. 7, toż, wyd. wieczorne s. 9; „Przegl. Gosp.” 1935 nr 4 s. 111–12; „Przem. Metalowy” 1932 nr 7 s. 1, 1935 s. 95–6; „Wiad. Przem. Chemicznego” 1932 nr 3 s. 11, 1935 nr 4 s. 14; – Informacje syna Jana Okolskiego.
Zbigniew Landau